Günümüzde yoğun yapılaşma nedeni ile açık alanların azalması, otomobil sahipliğinin artmasına bağlı olarak trafik yükünün artması ve ebeveynlerin sahip olduğu insan kaynaklı endişeleri nedeni ile çocuklar kent mekanında başta sokak olmak üzere oyun alanlarını ve doğal alanları kaybetmişlerdir. Genel olarak çocukların evlerine yürüme mesafesinde ve motorlu trafikten ayrılmış oldukları için kentsel mekânda çocuklar için en güvenli mekânlardan biri olan ve çocukların zamanlarının büyük bir çoğunluğunu geçirdiği okul bahçeleri kentsel mekanda oyun alanlarını kaybetmiş birçok çocuk için doğal, açık alanda kendi akranları ile iletişim kurabilecekleri bir kaç mekândan biri olarak kabul edilmektedir.

Okul bahçelerinin özellikle doğal elamanlarla düzenlenmiş okul bahçelerinin çocuğun gelişimi üzerinde pozitif etkileri olduğu da yapılan çalışmalarla belirlenmiştir. Bu çalışmanın amacı doğal çevrede oyun oynamanın ve doğal elemanlarla düzenlenmiş okul bahçelerinin çocuğun gelişimi açısından öneminin, ardından ilköğretim kurumlarının ilk basamağını oluşturan ilkokul bahçelerinin çocuk için daha yaşanılır kılınması için okul bahçelerinde olması gereken unsur ve niteliklerin çocuk gözünden ortaya konmasıdır. Çalışmanın yöntemi bu konularda yapılmış olan araştırmaların incelenmesine ve rastgele seçilmiş olan bir ilkokulda çocuklara gerçekleştirilen kişisel-yarı yapılandırılmış bir mülakat çalışmasına dayanmaktadır. Mülakat çalışmasında onyedi çocuğa hayallerindeki okul bahçesinde olmasını istedikleri unsur ve nitelikler sorulmuştur. Çalışmanın sonunda mülakat çalışmasına katılan çocukların görüşleri doğrultusunda okul bahçelerinde olması gereken unsur ve nitelikler belirlenmiştir.

Doğal Elemanlarla Düzenlenmiş Okul Bahçelerinin Çocuğun Gelişimine Katkıları Çocuk davranışları üzerinde yapılan araştırmalara göre, doğal özellikli, peyzaj değerleri yüksek okul bahçelerinde oynayan ve vakit geçiren çocuklar daha üretken olmakta ve öğrenme ve algılama biçimleri daha etkin olmakta, derslerindeki başarıları artmakta, arkadaş ilişkileri ve sosyal davranışları da pozitif yönden gelişmektedir.

Iowa State Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmaya göre okul bahçelerinin açık alanlarının peyzaj temelli bir yaklaşım ile doğal materyaller ve diğer peyzaj elemanları ile düzenlenmesinin çocuğun sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimine katkıda bulunacağı belirlenmiştir. Bu çalışma bitkilerle yapılan aktivitelerin çocuklarda oyun mekânında mekân duygusunun gelişmesini olanak kıldığını ortaya çıkarmıştır. Aynı çalışma ile bitkiler, çalılar gibi doğal elemanlardan ziyade oyun elemanları ile donatılan bir mekânda oyun oynayan çocukların, alanda fiziksel güçleri vasıtası ile sosyal bir hiyerarşi kurdukları belirlenmiştir. Ancak aynı mekan çalılarla bitkilendirilip bir çayır durumuna getirildikten sonra çocuklar, bu mekânda öncekinden çok farklı şekilde oynamışlardır. Sosyalleşme gelişmiştir. Daha önemlisi
fiziksel güç üzerine kurulu sosyal hiyerarşi azalmıştır.

Moore ve Wong (1997) tarafından yapılan bir diğer çalışma sıradan asfalt bir okul bahçesinin bir bölümünün on yıl gibi bir süre içinde ağaçlar, akarsu, gölet ve çiçekleri olan olan doğal özelliklere sahip bir alana dönüştürülmesinin çocuğun oyunu üzerindeki etkilerini ortaya koymaktadır. Çalışma sonunda çocukların sıkılma düzeyleri ve antisosyal davranışları azalmış, çocukların pozitif davranışlarında gelişmeler ortaya çıkmış, çocukların daha yaratıcı oyunlar ortaya koydukları belirlenmiştir. Ayrıca dönüşümden sonra çocukların mekana ait olma duygusunda değişim gözlenmiş, okulda daha dostça bir atmosfer yaratılmıştır.
Çocuklarla beş ve yirmi yıl sonra yapılan görüşmelerde bu alanlarda zaman geçiren çocukların daha büyük çevresel farkındalık kazandıkları, doğa ile olaylara daha fazla katılımda bulundukları belirlenmiştir.

Diğer bir çalışma ise Bradley (1995) tarafından yine bir ilköğretim okulunda gerçekleştirilmiştir. Çalışma ile ilkokul bahçesi, öğrenciler, veliler ve öğretmenler ile birlikte bitki yetiştirilen, doğal çevrede zaman geçirilen ve temel ekolojik bilgilerin alındığı bir alan olarak düzenlenmiştir. Çalışmanın sonucunda okulda pozitif bir enerji ve somut anlamda bir takım çalışması hissi oluşmuştur. Öğrencilerin disiplin problemleri etkileyici biçimde azalmış okula devamlılıkları artmıştır. Bu proje yalnızca o ilkokul bahçesinde değil, ilkokulun bulunduğu yörede de birçok olumlu sonucu getirmiş, hem öğrenciler hem de ebeveynlerin çevre bilincinin arttırılmasını sağlamıştır.

Öğrenciler ilkokulun yer aldığı komşuluk içinde çöplerin uzaklaştırılması konusunda bir çalışma yürütmüş, öğrenciler, öğretmenler ve ebeveynler mahalledeki sokaklar boyunca yüzlerce ağaç dikmiş, ayrıca mahalle sınırları içinde bir hobi bahçesi kurmuşlardır. Özellikle gelişmiş ülkelerde de doğal çevrede oyunun çocuğun gelişimindeki ve eğitimindeki önemi farkedilerek, okul bahçelerinin çocuğun doğa ile iletişime geçmesine olanak sağlayacak şekilde bir takım uygulamalar da gerçekleştirilmektedir. Bu uygulamalardan biri “Learning through Landscapes” adı altında başlatılmış bir girişimdir. Bu girişim ile mevcut ilkokul bahçelerinin yeşillendirilerek çocuk için değerinin artırılması amaçlanmaktadır. Bu okullarda güçlü eğitim müfredatı ile okul bahçelerinin kullanımına odaklanmış olan tenefüs/oyun zamanı eşdeğer olarak düşünülmektedir

“Learning through Landscapes” çocukların doğa ile iletişime geçmelerini, daha aktif olmalarını, öğrenme ile daha sıkı ilişki kurmalarını, sosyal yeteneklerini geliştirmelerini ve öğrenirken eğlenmesini amaçlayan bir girişimdir. Bu girişim Kanada’da “Learning Grounds” ve İsveç de “Skolans Uterum” adlı benzer programlara da ilham vermiştir. “Learning through Landscapes” girişimlerinin örneklerinin sonuçlarına göre okul bahçelerinin geliştirilmesi, çocukların çevresel farkındalıklarında, aktif oyunlarında, öğrenme davranışlarında, sosyal etkileşimlerinde artış, çocuklar arasında fiziksel şiddet olaylarında azalma ile sonuçlanmaktadır.

Mülakat 1
Alya (Kız, 7 yaşında): Bahçede oyun evi olsun istiyorum. Plastikten. İçinde bir şeyler olacak ama. Heryerin çimenlik olmasını isterdim. Çiçekler de olsun heryerde. Hayal ettiğim bir şey de var. O da ağaç evi. Heryerde ağaçlar olsun. Benim hayal gücüm çok yüksek. Herşeyi hayal edebilirim. Sudan yapraklar gibi.
Araştırmacı: Ne demek istedin?
Alya: Su olsun bahçede. Ağaçtan yapraklar düşşün üstüne.

Mülakat 2
Duru (Kız, 8): Ağaç olsun her yerde. Dere olsun. Çiçekler olsun. Başka bir şey istemiyorum.

Mülakat 3
Anıl (Erkek, 10): Bahçede su kaydırağı olsun. Süs havuzu olsun. Heryer çimen olsun. Heryer de ağaçlar olsun. Tırmanmak için. Daha büyük kaydırak da olsun. Burdaki küçük. Bazı çocuklar çim alanı, oyun oynarken düştüklerinde canlarının acımaması için istemektedirler (Mülakat 4,5,8):

Mülakat 4
Yiğit (Erkek, 11 yaş): Çim saha istiyorum. Futbol oynarken yere düştüğümde canımız acımasın diye. Parkın daha güzel olmasını istiyorum.
Araştırmacı: Okul bahçesindeki oyun alanını kastediyorsun değil mi?
Yiğit: Evet. Daha çok çeşitli oyuncakların olmasını istiyorum. Heryer çimen olsun. Havuz da olsun. Yüzmek için.

Mülakat 5
Berk (Erkek, 10 yaş): Ben futbol sahasındaki kalede. Orda yani. Şey neydi ya… File olsun. Heryer yeşillik olsun. Futbol sahası da yeşillik olsun. Düştüğümde yumuşak olur. Kum alanda yapamadığımız şeyleri yapabiliriz. Potalar da iyi olsun. Basketbol sahası iyi gözüksün. Bir tanesi küçük, bir tanesi büyük pota olmasın. Aynı olsun. Çocukların okul bahçesinde olmasını istedikleri en önemli unsurlardan bir diğeri ise havuz, dere, su birikintisi gibi su elemanlarıdır (Mülakat 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 11) :

Mülakat 6
Mina (Kız, 8 yaş): Parkın üstünde su olmasını istiyorum. Sulu park yani. Parkın içinden su geçmesini, onun içinden kaymayı istiyorum. Yerlerde çiçek olsun. Bir de ağaç evi olmasını istiyorum.

Mülakat 7.
Defne (Kız, 8 yaş): Dere olmasını istiyorum. Başka bir şey olmasını istemiyorum. Derede oyun oynayacağım. Çiçekler olmasını istiyorum. Yeşillik de istiyorum. Her yer çimen olsun.

Mülakat 8
Ada (Kız, 9 yaş): Havuz olmasını istiyorum. Heryerin yeşillik olmasını istiyorum. Çünkü düşünce bacağımız acıyor. Ağaç olmasını istiyorum. Havuz olmasını istiyorum. Yüzmek için. Havuza giden kocaman kaydırak olmasını istiyorum. Salıncaklar da daha fazla olsun. İki tane olunca sıra bekliyorum. Bir de voleybol sahası istiyorum. Spor alanları da çocuklar için okul bahçesinde olması gerekli unsurlardandır. Okul bahçesinde erkek çocuklar futbol, basketbol sahası isterken, kız çocukları voleybol sahası istemektedir (Mülakat 4, 5, 8, 9, 10, 11):

Mülakat 9
Fatma (Kız, 10 yaş): Ben voleybol sahası istiyorum. Bir de okulumuzun etrafındaki duvarlar var ya. Onların çiçeklerle donatılmasını istiyorum. Ağaçların daha fazla olmasını istiyorum. Heryer yeşil olsun. Yerler çim olsun.

Mülakat 10
Nil (Kız, 11 yaş): Ben voleybol sahasında oynamak istiyorum. Spor aletleri, yeşillik, bir de bisiklet yolu.

Mülakat 11
Hasan Hüseyin (Erkek, 9 yaş): Ağaçlar olsun. Futbol sahası olsun. Salıncaklar olsun. Kaydırak olsun. Ama havuza düştüğünde su olsun. Havuzlu kaydırak.
Kız ve erkek çocuklar için okul bahçesinde fiziksel güç sarfedecekleri tırmanma elemanları, koşu parkuru da olması gerekmektedir (Mülakat 3, 12, 13):

Mülakat 12
Efe (Erkek, 9 yaş): Eskiden olduğu gibi tırmanma parmaklıkları olsun. Heryer çimenlik olsun. Yüksek kaydıraklar olsun.

Mülakat 13
Ceren (Kız, 9 yaş): Koşu parkuru istiyorum. Parmaklıklar olmasını istiyorum. Sallanmak, tırmanmak için. Çok çiçek olsun. Daha fazla oyun alanı istiyorum. Çocuklar için okul bahçesindeki salıncak, kaydırak gibi oyun ekipmanlarının yer aldığı oyun alanları da önemlidir. Birçok çocuk mülakat esnasında bunu belirtmiştir (Mülakat 4, 8, 11, 12, 14):

Mülakat 14
Ceyda (Kız, 7 yaş): Bahçede çiçek, böcek olmasını istiyorum ben. Kaydıraklar olsun. Salıncaklar olsun. Oyun alanı büyük olsun.

Kaynak: https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-92053-ARTICLE-TANDOGAN.pdf